چگونه فلزات را براق کنیم؟

براق کردن فلزات به دو دلیل زیبایی و حفاظت انجام می‌شود. فلزات براق جذاب‌تر و زیباتر بوده و می‌تواند به دکوراسیون زیبایی بخشد. همچنین براق‌کردن به سبب وجود لایه براق مانند محافظ عمل کرده و از نفوذ راحت هوا و رطوبت به فلز جلوگیری و مانع زنگ‌زدگی، اکسیداسیون و فرسایش می‌شود. بنابراین، براق کردن فلزات به عنوان یک روش حفاظتی مورد استفاده قرار گرفته تا فلزات در برابر شرایط محیطی مختلف محافظت شده و دوام آن‌ها بهبود یابد.

روش‌های براق کردن فلزات

روش‌های مختلفی برای براق کردن فلزات وجود دارد که هرکدام مزایا و معایبی داشته که انتخاب هر یک از روش‌ها بنا به کاربرد و جنس فلزات متفاوت است.

پولیش کردن

پولیش کردن با استفاده از مواد، ترکیبات شیمیایی و تجهیزات خاص انجام می‌شود که باعث حذف خط و خش‌ها، اکسیداسیون و زنگ زدگی شده و سطح فلز را صاف و براق می‌کند. پولیش کردن برای براق کردن طیف وسیعی از فلزات از جمله استنلس استیل، آلومینیوم، مس و برنج، نیکل، کروم، طلا و نقره و تیتانیوم استفاده می‌شود.

مزایا:

• زیبایی: اولین و مهم‌ترین مزیت پولیش کردن زیبایی و جذابیتی است که به سطح آنها می‌بخشد.
• حفاظت: پولیش کردن فلزات از خوردگی، اکسیداسیون و فرسایش جلوگیری می‌کند.
• بهبود خواص مکانیکی: در برخی موارد، پلیش کردن فلزات می‌تواند برخی خواص مکانیکی نظیر انعطاف‌پذیری و مقاومت فشاری را بهبود ببخشد.

معایب:

• زمان‌بر بودن: پولیش کردن فلزات فرایندی زمان‌بر است، به خصوص اگر سطح فلز زیادی بزرگ و یا زنگ زدگی شدید و نیاز به پرداخت دقیق باشد.
• نیاز به تجربه: برای انجام پولیش کاری باکیفیت، نیاز به تجربه، انتخاب مواد پولیش‌ کننده و استفاده از ابزارهای مناسب است.
• بازگشت پذیری زنگ زدگی: در برخی موارد، اگر فلز پس از پولیش کردن در معرض هوا و رطوبت قرار گیرد، ممکن است زنگ زدگی دوباره ظاهر شود و پولیش کردن قبلی اثری نداشته باشد.
• هزینه‌های مالی: در صورتی که نیاز به استفاده از تجهیزات حرفه‌ای و مواد پولیش‌کننده با کیفیت باشد، هزینه‌ پلیش کردن فلزات افزایش می‌یابد.

استفاده از اسیدهای خنثی

اسیدهای خنثی، به دلیل داشتن pH نزدیک به خنثی یعنی ۷، بدون اینکه به سطح فلز آسیب برساند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسیدها معمولاً کمتر تهاجمی بوده به همین علت می‌توان از آن‌ها برای حذف زنگ زدگی از سطح فلزات استفاده کرد. این اسیدها شامل اسید کلرید، اسید سیتریک، اسید اکسالیک، اسید فسفریک است که زنگ زدگی‌ها را حذف و سطح را براق می‌کند. این روش برای فلزاتی نظیر آلومینیوم، استنلس استیل، کروم، نیکل، برنج و مس و طلا و نقره استفاده شده و مزایا و معایبی دارد.

مزایا:

• حذف زنگ زدگی: اسیدهای خنثی می‌توانند به خوبی زنگ زدگی و آلودگی‌هایی که بر روی سطح فلزات ایجاد شده‌ را حذف کنند.
• حفظ سطح: این روش از خوردگی زیاد یا تغییرات بزرگ در ساختار فلز جلوگیری و باعث حفظ سطح اصلی می‌شود.
• سادگی: استفاده از اسیدهای خنثی ساده‌تر بوده و نیاز به تجهیزات پیچیده و هزینه بالا ندارد.
• عدم خوردگی: اسیدهای خنثی معمولاً باعث خوردگی یا آسیب به سطح فلز نمی‌شود.
• ایمنی بیشتر: این اسیدها کمتر تهاجمی و خطرناک هستند و کار با آنها ایمن‌تر است.
• حفظ براقیت طبیعی: اسیدهای خنثی می‌تواند براقیت طبیعی فلزات را بدون تغییر در ساختار سطحی آنها حفظ کند.

معایب:

• پوسته‌ریزی فلزات: استفاده از اسیدهای خنثی گاهی منجر به پوسته‌ریزی فلزات می‌شود، به خصوص اگر از غلظت بالای اسید یا زمان تماس طولانی استفاده شود.
• پوسیدگی زود هنگام: استفاده از اسیدهای خنثی باعث پوسیدگی زود هنگام فلزات می‌شود، به خصوص اگر از اسیدهای خنثی با کیفیت پایین یا بازدهی نادرست استفاده شود.
• حذف نقش‌های تزئینی: این روش ممکن است باعث حذف نقش‌های تزئینی بر روی سطح فلزات شود.
• خطرات: استفاده از اسیدهای خنثی در صورت عدم رعایت نکات ایمنی ممکن است خطراتی برای افراد و محیط زیست به همراه داشته باشد، بنابراین نیاز به احتیاط و استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب است.
• کارآیی کمتر: در مقایسه با اسیدهای قوی‌تر، اسیدهای خنثی ممکن است کارآیی کمتری در حذف لکه‌های سخت و رسوبات داشته باشند.
• نیاز به تکرار: برای حفظ براقیت، ممکن است نیاز به تکرار فرآیند براق کردن باشد، زیرا اثرات اسیدهای خنثی معمولاً موقتی است.

استفاده از خلاء الکتریکی

خلاء الکتریکی، یا همان پولیش الکتریکی (Electro polishing)، فرآیندی الکتروشیمیایی برای براق کردن و بهبود سطح فلزات است. این روش به ویژه برای فلزاتی که نیاز به سطحی بسیار صاف، براق و بدون آلودگی دارند، استفاده می‌شود. برخی از فلزات نظیر استنلس استیل، آلومینیوم، مس، آلیاژهای مس، نیکل و کروم و تیتانیوم با استفاده از پولیش الکتریکی براق می‌شود.

فرآیند پولیش الکتریکی شامل غوطه‌ور کردن قطعه فلزی در یک محلول الکترولیت و اعمال جریان الکتریکی به آن است. قطعه به عنوان آند عمل کرده و جریان الکتریکی باعث حذف لایه‌های نازک از سطح فلز می‌شود، در نتیجه سطح صاف و براق به دست می‌آید. این روش معمولاً برای براق کردن سطوح کوچک مورد استفاده قرار گرفته که مزایا و معایب زیر را دارد.

مزایا:

• بازدهی بالا: خلاء الکتریکی معمولاً باعث براق کردن بسیار موثر و بازدهی بالایی بر روی سطح فلزات می‌شود.
• حذف زنگ زدگی: این روش می‌تواند به خوبی زنگ زدگی و آلودگی‌های مختلف را از سطح فلزات حذف کند.
• حفظ سطح: استفاده از خلاء الکتریکی سطح اصلی فلز را حفظ کرده و از ایجاد تغییرات بزرگ در ساختار جلوگیری می‌کند.
• سرعت: این روش معمولاً بسیار سریع است و به راحتی می‌تواند به براق کردن فلزات بپردازد.
• افزایش دوام و طول عمر: فلز پس از پولیش الکتریکی دوام و طول عمر بیشتری پیدا می‌کند.

معایب:

• نیاز به تجهیزات خاص: برای انجام این روش نیاز به تجهیزات الکتریکی و به خصوص نظیر دستگاه‌های پولیش الکتریکی و الکترودها می‌باشد که هزینه‌بر است.
• خطرات ایمنی: استفاده از این روش خطراتی برای افراد و محیط زیست دارد، بنابراین نیاز به احتیاط و استفاده از تجهیزات مناسب است.
• تجربه مورد نیاز: این روش نیاز به تجربه در استفاده از دستگاه‌های پولیش الکتریکی و الکترودها دارد تا نتایج بهینه و مطمئنی به دست آید.
• بازگشت پذیری زنگ زدگی: با گذشت زمان و در اثر تماس با هوا و رطوبت ممکن است زنگ زدگی و آلودگی‌های مشابه دوباره بر روی سطح ظاهر شود.

به طور کلی، استفاده از خلاء الکتریکی برای براق کردن فلزات یک روش کارآمد و با بازدهی بالا است که نیاز به تجهیزات، تجربه و رعایت نکات ایمنی دارد.

استفاده از روش های سنتی و خانگی برای براق کردن فلزات

روش‌های خانگی نظیر استفاده از خمیر دندان، سرکه و نمک، سیب‌زمینی و مایع ظرفشویی، جوش‌شیرین، روغن زیتون و… نیز برای براق کردن بعضی از فلزات به‌کاربرده می‌شود. این مواد ساده و در دسترس بوده و نیاز به مهارت و تجهیزات خاصی ندارد اما دوام بالایی نداشته و برگشت پذیر است.

استفاده از خمیر دندان

خمیر دندان معمولاً دارای مواد جریان دهنده و پولیش کننده است که می‌تواند به خوبی برای براق کردن سطوح فلزی مورد استفاده قرار گیرد. برای این کار باید مقدار کمی خمیر دندان روی سطح فلزی مالیده سپس با یک پارچه نرم پاک شود. استفاده از خمیر دندان مزایایی نظیر دسترسی آسان، سادگی و عدم نیاز به تجهیزات و مواد خاص دارد.

معایب:

• ناکارامدی در زنگ زدگی‌های شدید: خمیر دندان ممکن است برای حذف زنگ زدگی شدید و آلودگی‌های مقاوم بر روی فلزات مناسب نباشد.
• عدم پایداری: برخی از خمیر دندان‌ها حاوی ذراتی هستند که بر روی سطح فلز خطوط و نقاط غیر قابل حذف ایجاد می‌کند.
• مدت حفظ براقیت: خمیر دندان معمولاً برای مدت زمان کوتاهی می‌تواند سطح فلزات را براق کند، اما حفظ این براقیت برای مدت طولانی امکان‌پذیر نیست.
• مواد اضافی: بعضی از خمیرهای دندان ممکن است حاوی مواد اضافی، رنگ‌ها و عطرها باشند و به جای خواص براق‌کنندگی، مواد بیشتری به سطح فلزات اضافه کند.
• بازگشت پذیری زنگ زدگی: پس از مدتی، با تماس با هوا و رطوبت، ممکن است زنگ زدگی و آلودگی‌های مشابه دوباره بر روی سطح فلزات ظاهر شود.

در پایان توجه کنید که برخی از فلزات آلیاژی ممکن است نیاز به روش‌های خاصی برای براق کردن داشته باشند، بنابراین قبل از انجام هرروشی، بهتر است از نکات و راهنمایی‌های مربوطه آگاه شد.