عنصر تنگستن یا ولفرام با نماد شیمیایی W و عدد اتمی ۷۴ در جدول تناوبی قرار گرفته است. این فلز گرانبها و کمیاب به صورت خالص در طبیعت پیدا نمیشود و همراه با سایر عناصر وجود دارد. سنگهای معدنی دارای تنگستن، سنگهای شئلیت و ولفرامیت نام دارد. این عنصر بالاترین دمای ذوب و دمای جوش را در بین دیگر عناصر به خود اختصاص داده است و بصورت آزاد قدرت بی نظیری دارد. همچنین تنگستن کاربرد زیادی در صنایع دارد.
در صنایع مختلف مانند ساخت لامپهای اشعه ایکس، ابرآلیاژها، الکترودهای مورد استفاده در جوشکاری تیگ، رشته لامپهای رشتهای و … از آلیاژهای تنگستن استفاده میشود. به سختی و چگالی بالایی که دارد کاربرد نظامی نیز دارد. همچنین در برخی از صناییع از تنگستن به عنوان کاتالیزور استفاده میشود.
تنگستن چیست
در سال ۱۷۸۱ میلادی توسط کارل ویلهلم شیله اسیدی جدید به نام تنگستیک که از شیلیته به دست آمده بود کشف شد. در ۱۷۸۳ با کاهش این اسید توانسنتد زغال تنگستن را به عنوان یک فلز خالص از دیگر عناصر جداسازی کنند. کار با تنگستن پلی کریستالی بسیار دشوار بوده زیرا شکننده و سخت است. اما برعکس تنگستن تک کریستالی خالص شکل پذیرتری خوبی دارد و به راحتی میتوان آن را با تیغ اره فولادی برش داد.
در میان فلزات واسطه تنها تنگستن است که در زیست مولکولها شناخته و در برخی از آرکئاها و باکتریها دیده میشود. گفتنی است این عنصر به دلیل تداخلی که با متابولیسم مولیبدن و مس دارد برای دیگر حیوانات سمی محسوب میشود.
خواص فیزیکی و شیمیایی
فلز تنگستن خاکستری و به رنگ فولاد است و کار کردن بر روی حالت خام آن به دلیل ترد بودن دشوار است. اما بعد از خالص سازی شکل پذیری خوبی پیدا میکند و سختی آن چند برابر فولاد خواهد شد و انجام عملیات بر روی آن آسان میشود. تنگستن خالص را میتوان با کشش، اکسترود و فورجینگ شکل داد اما در اکثر مواقع برای شکل دهی از تف جوشی استفاده میشود.
این عنصر در برابر اسید، باز و خوردگی مقاومت خوبی از خود نشان میدهد. ترکیب تنگستن با اکسیژن، تریاکسید تنگستن که زرد رنگ است را تشکیل میدهد. این ترکیب در محلول قلیایی آبی حل میشود و به یونهای تنگستن تبدیل خواهد شد. همچنین تریاکسید تنگستن با فلزات قلیایی میتواند ترکیباتی را به برنز شهرت دارند مانند سدیم تنگستن برنز تشکیل دهد.
کاربرد تنگستن
از تنگستن استخراج شده در دنیا تقریبا ۵۰ درصد از آن سهم تولید کاربید تنگستن که یک مادهی بسیار سخت است میشود. این کاربید به همراه WC، به رسانای الکتریکی خوبی تبدیل میشود و در ساخت ابزارهای برشی کاربیدی مانند اره گرد بر، چاقو، قالبهای مسلح کردن دوباره تفنگ، مته، ابزارهای فرزکاری، تراشکاری و ساخت مواد ساینده مقاوم در برابر سایش کاربرد دارد.
از باقی مانده تنگستن به دلیل استحکام و چگالی بالا برای تولید فولادها و آلیاژها استفاده میگردد. مانند فولادهای تندبر که ۱۸ درصدر آنها تنگستن است. همچنین به دلیل بالا بودن نقطه ذوب در ساخت زیر دریایی، نازل موشک و موشک بالستیک کاربرد دارد.
۱۰ درصد تنگستن استخراج شده برای تولید ترکیبات شیمیایی استفاده میشود. همچنین این فلز در ساخت جنگ افزارها کارایی دارد.
محصولات ساخته شده از تنگستن به دلیل بالا بودن دمای گذار ترد-شکل پذیر این فلز باید توسط فرایندهای دیگری تولید شوند. همچنین روش ذوب لیزری انتخابی امکان ایجاد اشکال پیجیده سه بعدی را مهیا میکند.