فرآیند شکل دادن به فلزات برای ساخت تجهیزات، ابزار، اشیاء، قطعات و سازههای مفید فلزکاری نام دارد. این علم بخش بزرگی از تمدن امروزهی بشر است و در آن ویژگیهای تمامی فلزات مطالعه میشود. صنعت فلزکاری به دو بخش جداسازی و خالصسازی از دیگر عناصر و شکل دادن بعد از ذوب طبقهبندی میشود. همچنین در فلزکاری علاوه بر شکل دادن، افزایش استحکام فلزات نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.
در حال حاضر بیش از 70 درصد فلزات، از سنگها استخراج شده و پس از فرآیند جداسازی در صنایع مختلف به صورت گسترده استفاده میشود. بیشتر فلزات به صورت مخلوط یا به شکل ترکیبات شیمیایی هستند. بعنوان مثال در 250 نوع سنگ آهن و مس یافت میشود اما در بین آنها بعضی از کانیها اهمیت بیشتری دارند. مانند مالاکیت، بورنیت، کالکوسیت، کولین، مس طبیعی، آزرویت و کالکوپیریت که از مهمترین کانیهای مس هستند. بیشتر فلزات از طریق حرارت دادن و برخی دیگر توسط واکنش شیمیایی از هم جدا میگردند.
تاریخچه فلزکاری
با توجه به تحقیقات باستانشناسی، در عصر باستان هنوز سفال در بین انسانها محبوبیت داشته است تا اینکه به تدریج با خواص و ویژگیهای فلز آشنا شدهاند و در ساخت ابزارآلات کشاورزی و جنگی فلز را جایگزین سنگ، استخوان و چوب کردند.
در هزاره هشتم پیش از میلاد، فلز و اشیاء فلزی سهم عمدهای در ترکیب بندی و شکلگیری تمدن بشری داشته است و بعنوان جزئی از لوازم مورد نیاز زندگی همیشه همراه انسان بوده است. در پژوهشهای باستانشناسی، علمی و تاریخی از فلز به دلیل استحکام، ثبات، مقاومت، شکستن و باقی ماندن به صورت اولیه و عدم ضربهپذیری به عنوان مهمترین مدرک استفاده میشود.
سنگهای فلزی هزاران سال است که از زمین استخراج میشوند و فلزکاران به منبع استخراج فلزات اهمیت زیادی میدهند. به عنوان مثال، میتوانید آهن را از ماسههای غنی از مواد معدنی حذف و فلزات گرانبهایی مانند نقره را از زمین استخراج کنید. در دوران مدرن، فلزات برای بشریت و پیشرفت در فناوری و حمل و نقل حیاتیتر شدهاند. فلزکاری در اطراف ما وجود دارد، از ساخت وسایل الکترونیکی گرفته تا خودرو.
هنر فلزکاری در ایران
قدمت ۷۰۰۰ ساله فلزکاری در ایران نشان دهنده دستیابی ایرانیان به این هنر و تکامل آن در طی قرنها گذشته است. کشف اشیاء فلزی متنوع در دوران تاریخی ایران گواه روشنی بر این مساله است. همچنین استفاده از طرحها و نقوش زیبا بر روی فلزات در این دوران غنای تازهای به فلزکاری بخشیده است. از مهمترین دستاوردهای فلزکاری در ایران میتوان به اشیاء ساخته شده از نقره، طلا و برنر، لباسهای رزم، سلاح، ظروف و … اشاره نمود. این آثار خلق شده در دورههای متفاوت نتیجه سنتهای فرهنگی مشترک ایران با سایر نواحی هموار است که با یکدیگر تلفیق شده و سبک جدیدی را ایجاد نموده است.
تکنیک های فلزکاری
تکنیکهای فلزکاری همه چیز را از اشیاء تزئینی کوچک گرفته تا سازههای بزرگ ایجاد میکند. در حالی که بسیاری از تکنیکهای فلزکاری در مواد مختلف مشابه هستند، اما خواص فلزی که با آن کار میکنید، تأثیر زیادی بر کار و نتیجه نهایی مورد نظر شما خواهد داشت. بنابراین پیش از هر عملیاتی فلز با توجه به محصول نهایی، باید مشخص، علامتگذاری یا اندازهگیری شود. به طور کلی فلزکاری به چهار دسته طبقهبندی میشود که عبارتند از:
برش
برش، با استفاده از دستگاههای فرز، تراشکاری و فناوریهایی مانند CNC (کنترل عددی کامپیوتری) انجام شده و مواد را از فلز جدا میکند. برشهای پلاسما مشعلهای گازی هستند که با گاز آرگون و هیدروژن کار میکنند و مواد را جدا کرده و سوراخهایی در فلز ایجاد میکنند. برش اغلب در کارگاههای ساخت فلزکاری، تعمیر خودرو و ساخت و ساز استفاده میشود.
روشهای برش فلز متعددی برای فلزکاری، از استفاده از ابزارهای دستی ساده گرفته تا انواع ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته تر وجود دارد.
اتصال
اتصال فرآیند ترکیب چند قطعه فلز با حرارت از طریق جوش یا لحیم کاری است. جوشکاری یک فرآیند ساخت است که از یک دستگاه جوش برای اتصال فلزات آهنی و غیر آهنی استفاده میکند و برای پروژههای بزرگتر مناسب است. لحیم کاری یک فرآیند اتصال است که برای ذوب انواع مختلف فلزات گرانبها با ذوب لحیم استفاده میشود و برای پروژههای کوچک به خوبی کار میکند.
شکل دهی
شکلدهی فرآیند شکل دادن و ساخت مجدد اجسام فلزی بدون افزودن یا حذف مواد است. این فرآیند از طریق ترکیبی از گرما و فشار امکانپذیر است. هم آهنگری و هم خمش روشهای ضروری برای شکل دادن به فلز هستند.
ریخته گری فلز
ریختهگری فلز یک فرآیند فلزکاری است که به حدود 4000 سال قبل از میلاد برمیگردد و هنوز هم برای ساخت مجسمهها، ابزارآلات و جواهرات استفاده میشود. از زمانی که یاد گرفتیم فلزات را ذوب کنیم، فلزسازان فلزات مذاب را در حفره هایی به شکل سنگ، گچ، ماسه و … میریزند. ریختهگری فلز مقرون به صرفه است و به شما این امکان را می دهد که چند قطعه از یک قطعه را بسازید. روشهای رایج برای ریختهگری فلز، ریختهگری موم گم شده و ریختهگری شن و ماسه است.
تفاوت بین فلزکاری و آهنگری چیست؟
آهنگری مقوله و صنعت زیر دسته فلزکاری است. فلزکاری شامل روشهای زیادی مانند آهنگری، جوشکاری، ریختهگری، جواهرسازی و غیره است.
بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد اسیدشویی فولاد ضدزنگ