پلاتین چیست و کاربرد آن در صنایع

عنصر پلاتین یا پلاتینیوم با نماد شیمیایی Pt و عدد اتمی 78 در دسته فلزات واسطه جدول تناوبی قرار دارد. این عنصر به رنگ سفید و خاکستری است و از ویژگی‌های آن می‌توان به شکل پذیری و رسانا بودن آن اشاره نمود. پلاتین یک فلز با ارزش بحساب می‌آید و در صنابع مختلف کاربرد دارد.

از کمیاب‌ترین عناصر پوسته زمین می‌توان پلاتین را نام برد. این عنصر به صورت آزاد در طبیعت یافت می‌شود. همچنین همراه با پنج فلز خانواده پلاتین یعنی اسمیم، پالادیم، روتنیم، ایریدیم، رودیم مشاهده می‌شود. همه‌ی این 6 فلز نادر بوده و ویژگی‌های مشابه یکدیگر دارند.

بیشتر بخوانید: فلزهای واسطه و طبقه بندی آن ها

پلاتین چیست ؟

نام پلاتین از واژه اسپانیایی پلاتینا به معنی نقره کوچک بر گرفته شده است. در میان سایر فلزات پلاتین کمترین واکنش‌پذیری را دارد و از مقاومت بالایی در برابر خوردگی و حتی در دماهای بالا برخوردار است. خاصیت کاتالیزوری این فلز بسیار بالاست. اولین کاربرد پلاتین به بومیان اکوادور برمی‌گردد که این فلز را از شن‌های رودخانه به دست آوردن و از آن در ساخت طلا و جواهر استفاده نمودند. از پلاتین در ساخت جواهرات و مبدل‌های کاتالیست استفاده می‌شود. همچنین در تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی، تجهیزات حرارت‌سنج برای کوره‌های الکتریکی، ابزارهای مخصوص آزمایشگاهی، پوشش موشک‌ها، دستگاه‌های مقاوم در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی، سوخت موتور جت و … کاربرد دارد.

این فلز در نهشته‌های آبرفتی به خصوص نهشته نیکل یافت می‌شود. همچنین یک فراورده ثانویه مس و نیکل محسوب می‌شود. در سال 2010 تولید جهانی پلاتین به 192 تن رسید و 77 درصد سهم تولید به آفریقای جنوبی اختصاص دارد. بیشترین ذخیره پلاتین در معادن سنگ‌های آذرین بوچولد در آفریقای جنوبی است. معدن نیکل حوضه سادبری در کانادا و در نزدیکی شهر نوریلسک در روسیه معدن سنگ‌های آذرین نیکل و مس دو ذخیرگاه بزرگ دیگر این فلز هستند

روسیه، کانادا، زیمباوه و امریکا در رتبه‌های بعدی تولید پلاتین قرار دارند.

قیمت پلاتین

در برخی شرایط قیمت پلاتین حتی به دو برابر قیمت طلا میرسد. طلا بیشتر جنبه سرمایه‌گذاری دارد اما پلاتین بیشتر کاربرد صنعتی آن مورد توجه است که اگر تقاضا بیشتر شود قیمت آن بالا می‌رود.

پلاتین در سلامتی

برای شیمی درمانی برخی از سرطان‌ها از ترکیبات پلاتین استفاده می‌شود. فلز پلاتین خطری ندارد اما نمک‌های آن باعث مشکلاتی چون سرطان مانند سیسس، تخریب ارگانهای بدن مانند مغز استخوان، کلیه، بینایی، شنوایی، معده، روده، دگرگونی ژنتیکی و حساسیت‌های پوستی می‌شود.

به دلیل بالا بودن مقاومت در برابر فرسایش این فلز، پلاتین در مقایسه با سایر عناصر خطرات کمتری دارد.

کاربرد پلاتین

بیشترین کاربرد پلاتین در ساخت مبدل‌های کاتالیست خودروها است که گازهای سمی تولید شده از احتراق سوخت موتور را به دی‌اکسید کربن و اکسیژن تبدیل می‌کند. ساخت جواهرات دومین کاربرد پلاتین است که به دلیل شکل‌پذیری بالا و مقاومت در برابر خوردگی و تیرگی گزینه‌ی بهتری از طلا، نقره و مس است. از دیگر کاربردهای پلاتین عبارتند از: